چسب بی اثر، نوار چسبی که می‌چسبد؛ اما اثری باقی نمی‌گذارد
اگر برای محافظت از سطح فلز براقِ یک پنل آسانسور، ماسک‌کردن لبه‌های شیشه سکوریت هنگام سیلانت کاری یا بستن موقت قطعات ظریف الکترونیکی دنبال راه‌حلی هستید که پس‌از جداسازی هیچ رد و لکه‌ای روی کار باقی نگذارد، «چسب بی اثر» همان گزینه‌ای است که باید بشناسید. این نوار از خانواده چسب‌های حساس به فشار (PSA) با چسبندگی کم و پایدار است؛ به‌طوری‌که به‌محض فشردن، قطعه را ثابت نگه می‌دارد؛ اما هنگام جدا شدن، سطح را کاملاً تمیز تحویل می‌دهد. در ادامه با ما همراه باشید.
چرا به این نوار، «چسب بی اثر» می‌گوییم؟
مبنای طراحی چسب بی اثر، استفاده از رزین‌های آکریلیک با انرژی سطحی پایین است؛ به‌طوری‌که ذره‌های چسب در مقیاس میکروسکوپی مثل توپ‌هایی روی سطح می‌نشینند؛ بنابراین پیوندشان به لایه زیرین به‌اندازه‌ای است که قطعه را نگه دارد؛ اما در عمقِ خلل فرج نفوذ نمی‌کند. نتیجه این معماری میکروسکوپی، جداسازی آسان و بدون برجا گذاشتن ردی از چسب است.
در ادامه برخی از مشخصات ساختاری و خواص فنی چسب بی اثر را می‌بینید:
- بافت حامل: اغلب از فیلم پلی اتیلن یا وینیل با ضخامت ۵۰ تا ۷۵ میکرون ساخته می‌شود تا انعطاف پذیری و مقاومت در برابر پارگی را هم‌زمان فراهم کند.
- فرمولاسیون چسب: رزین آکریلیک یا گاهی لاستیک سیلیکونی با اصلاحگرهای پایدارکنندۀ UV این ترکیب، چسبندگی اولیۀ حدود ۲۵ تا ۳۰ گرم بر اینچ ایجاد می‌کند؛ عددی که برای نگه داشتن اجسام سبک کافی است اما در ادامه به‌آسانی جدا می‌شود.
- تحمل دما: نسخه‌های آکریلیک استاندارد از ۲۰- درجه تا ۸۰ درجه سانتی‌گراد کارایی خود را حفظ می‌کنند؛ گونه‌های مقاوم به حرارت تا ۱۲۰ درجه نیز در بازار موجود است.
- پایداری شیمیایی: به شوینده‌های خانگی، رطوبت و نور خورشید مقاوم است و در محیط های آزمایشگاهی با بخارهای اسیدی سبک نیز تخریب نمی‌شود.
کاربردهای چسب بی اثر
چسب بی اثر 5 کاربرد اصلی در صنایع و ساختمان‌سازی دارد:
ماسکینگ سطوح حساس در رنگ و پوشش
در پروژه‌های نقاشی دیوار یا رنگ الکترواستاتیک قطعات فلزی، ایجاد مرزهای دقیق و تمیز اهمیت فراوانی دارد. چسب بی اثر به لطف چسبندگی کم، لبه‌های تیز ایجاد می‌کند و پس‌از پخت پوشش، بدون ترک‌برداری جدا می‌شود. این ویژگی برای پوشش‌های پودری و رنگ‌های پلی‌یورتان که لایه‌ای شکننده دارند، حیاتی است.
بسته‌بندی اجسام ارزشمند
هنگام صادرات لوازم الکترونیک یا قطعات اپتیکی، مشتری انتظار دارد محصول بدون لکه یا خط‌وخش دریافت کند. چسب بی اثر، جایگزین مناسبی برای نوارهای بسته‌بندی معمولی است؛ زیرا نه‌تنها در طول حمل‌ونقل جابه‌جایی را مهار می‌کند، بلکه هنگام بازکردن کارتن، هیچ اثری بر جعبه یا خود کالا نمی‌گذارد. در بازار تجارت الکترونیک که تجربۀ آنباکس‌کردن بخشی از اعتبار برند است، این ویژگی یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود.
غرفه‌آرایی و پروژه‌های موقتی
پوسترهای اطلاع‌رسانی، استندهای کارتی و تزئینات سبک نمایشگاهی را می‌توان با چند نوار چسب بی اثر به شیشه یا دیوار وصل کرد. پس‌از پایان رویداد، طراح بدون نیاز به اسپری حلال، همه چیز را تمیز تحویل می‌دهد؛ دیوارها کَنده نمی‌شوند و سرامیک کف خراش برنمی‌دارد.
چسباندن اشیای تزئینی در فضای مسکونی
اجاره‌نشین‌ها معمولاً اجازه ندارند دیوار را سوراخ کنند. این نوار به آن‌ها کمک می‌کند تابلوهای سبک، ریسۀ LED یا اسباب‌بازی‌های اتاق کودک را بچسبانند و هر زمان خانه را تحویل دادند، دیوار مثل روز اول باشد. خانواده‌هایی که هنر‌های دستی کودکان را روی کابینت یا یخچال نصب می‌کنند نیز از نبودِ اثر چسب روی سطوح رنگی لذت می‌برند.
صنایع الکترونیک و مونتاژ برد
در خطوط SMT برای نگه داشتن موقت قطعات یا محافظت از نواحی حساس هنگام لحیم‌کاری موجی از نوارهای بی‌اثر ضدالکتریسیته ساکن استفاده می‌شود. در واقع صنایع نیمه هادی به‌دنبال نواری هستند که هیچ سیلیکون یا هالوژنی از خود آزاد نکند و پس‌از برداشتن، روی مواد مهندسی اثر چسبی نگذارد.
مقایسه با نوارهای برزنتی و آلومینیومی
جدول زیر، چسب بی اثر و سایر چسب‌های مشابهی که در سامان تهویه ایرانیان ارائه می‌شوند را با هم مقایسه می‌کند:
| ویژگی | چسب بی اثر | تیپ برزنتی | تیپ آلومینیومی |
| چسبندگی اولیه | کم تا متوسط (قابل جداسازی) | زیاد و دائمی | زیاد |
| باقی‌ماندۀ چسب | ندارد | ممکن است اثر بگذارد | ممکن است اثر بگذارد |
| مقاومت حرارتی | تا ۸۰ درجه سانتی‌گراد (نسخۀ ویژه تا ۱۲۰) | ۷۰ درجه سانتی‌گراد | ۱۲۰-۱۸۰درجه سانتی‌گراد |
| کاربرد اصلی | ماسکینگ، محافظت موقت | درزبندی عایق و لوله | آب‌بندی و محافظت در برابر رطوبت |
| قابلیت جداسازی بدون ابزار | بله | خیر | خیر |
چسب بی اثر در واقع مکمل دو محصول اخیر است: در نقاطی که نیاز به آب‌بندی دائمی وجود دارد، تیپ برزنتی یا آلومینیومی انتخاب منطقی است؛ ولی اگر قرار است قطعه بعداً باز شود یا سطح نهایی در معرض دید باقی بماند، نوار چسب بی اثر آسیب‌های احتمالی را به صفر می‌رساند.
نحوۀ استفادۀ صحیح برای بهترین نتیجه
برای حصول بهترین نتیجه از کاربرد چسب بی اثر، موارد زیر را رعایت کنید:
- آماده‌سازی سطح: هرگونه گردوغبار یا چربی که با الکل ایزوپروپیل پاک شود؛ رطوبت، توان چسبندگی را تا ۳۰ درصد کاهش می‌دهد.
- فشار اولیه: پس‌از چسباندن با کاردک پلاستیکی یا انگشت روکش دار، فشار یکنواختی اعمال کنید تا حباب هوا خارج شود. این کار نیروهای واندروالسی بین چسب و زیرلایه را به حداکثر می‌رساند.
- زمان تثبیت: انواع چسب بی اثر ظرف ۱۲ تا ۲۴ ساعت به بالاترین استحکام می‌رسند؛ در این مدت از بارگذاری سنگین یا تماس با رطوبت بپرهیزید.
- جداسازی: نوار را با زاویۀ ۱۸۰ درجه و سرعت یکنواخت جدا کنید. اگر در محیط سرد کار می‌کنید، اندکی باد سشوار جداسازی را آسان‌تر می‌کند.
استانداردها و الزامات ایمنی
نسخه‌های صنعتی چسب بی اثر فاقد هالوژن، فتالات و حلال‌های آروماتیک‌اند؛ بنابراین با دستورالعمل RoHS و REACH اروپا هم‌خوانی دارند. در محیط‌های بیمارستانی و آزمایشگاهی که کنترل آلاینده‌های فرار الزامی است، این مزیت اهمیت زیادی دارد. ازسوی‌دیگر، چسب‌های فاقد PVC در فرایند سوختن، گاز هیدروکلریک تولید نمی‌کنند و خطر خوردگی تجهیزات فلزی کاهش می‌یابد.